Yerba mate – napój pobudzający, ale czy uzależniający?

Yerba mate podbija serca poszukiwaczy naturalnych zamienników kawy i energy drinków. Ten egzotyczny napój, rodem z Ameryki Południowej, kusi bogatym smakiem, właściwościami zdrowotnymi i... pobudzającym działaniem. Nic dziwnego, że wokół yerba mate narosło wiele pytań i legend. Czy za tą zieloną przyjemnością nie kryje się coś więcej? Czy yerba to narkotyk i czy może prowadzić do uzależnienia?

Spis treści:

1. Napar przyjaźni i bomba witaminowa. Czym jest yerba mate?
2. Yerba mate a narkotyk. Czy to to samo?
3. Yerba mate a działanie psychoaktywne. Co dzieje się w mózgu po pierwszym łyku?
4. Czy yerba mate uzależnia? Cała prawda o naparze Indian Guarani

Napar przyjaźni i bomba witaminowa. Czym jest yerba mate?

Wyobraź sobie, że siedzisz w cieniu drzew w argentyńskiej pampie. W dłoniach trzymasz charakterystyczne naczynie zwane matero, wypełnione zielonymi liśćmi i gorącą wodą, a sycący napar popijasz przy pomocy bombilli, czyli metalowej rurki... To właśnie yerba mate – napój, który od stuleci towarzyszy mieszkańcom Ameryki Południowej w codziennym życiu.

Yerba mate to nie zwykły napój, a prawdziwa esencja Ameryki Południowej zamknięta w liściach ostrokrzewu paragwajskiego. Roślina ta, uprawiana głównie w Argentynie, Paragwaju i Brazylii, od wieków stanowi nieodłączny element tamtejszej kultury. Z wysuszonych i poddanych odpowiedniej obróbce liści ostrokrzewu przyrządza się napar, którego tradycje sięgają czasów przedkolumbijskich. Wieki temu yerba mate odkryli Indianie Guarani, którzy docenili pobudzające właściwości rośliny. Napar pili przed polowaniami i podczas ważnych wydarzeń, zbierając się całym plemieniem przy ognisku i przekazując sobie jedno naczynko z rąk do rąk – niemal jak fajkę pokoju. Do dziś yerba mate uchodzi w Ameryce Łacińskiej za symbol przyjaźni i często pije się ją, będąc w towarzystwie znajomych, przyjaciół czy rodziny.

Ale yerba mate to nie tylko indiański rytuał i wyjątkowy smak. To także skarbnica cennych składników odżywczych. Zawiera mnóstwo witamin i minerałów, takich jak m.in. potas, magnez i żelazo, a także przeciwutleniacze. Yerba mate zawiera też związki zwane ksantynami, w tym kofeinę, teobrominę i teofilinę. Pijąc yerba mate, nie tylko czujemy się pobudzeni i bardziej skoncentrowani, ale też dostarczamy organizmowi wielu cennych substancji. Regularne picie yerba mate może przynieść wiele korzyści zdrowotnych i stać się częścią zdrowego stylu życia. Ale czy yerba mate uzależnia? To pytanie, które nurtuje wielu miłośników napoju, osoby, które jeszcze nie zdążyły poznać yerby, a także sceptyków, którzy doszukują się w naparze znamion szkodliwej używki. Mimo coraz większej świadomości na temat tego, czym jest yerba mate, do tej pory niektórzy mateiści spotykają się z oburzeniem osób niezaznajomionych z tematem, którym wydaje się, że yerba mate to jakieś egzotyczne, szarlatańskie zioło. No więc, jak to właściwie jest z tą yerba mate?

Yerba mate a narkotyk. Czy to to samo?

Zanim odpowiemy na pytanie „czy yerba mate to narkotyk?”, a co za tym idzie – „czy yerba mate może uzależniać?”, zastanówmy się, czym tak właściwie jest narkotyk i czy południowoamerykańska „herbatka” wpisuje się w jego definicję. No bo przecież nie będziemy porównywać naszego ulubionego napoju do czegoś, czego dobrze nie znamy, prawda?

Zacznijmy od podstaw. Według definicji narkotyk to substancja psychoaktywna, która oddziałuje na centralny układ nerwowy, wywołując zmiany w percepcji, nastroju, zachowaniu i świadomości. Ponadto narkotyki mogą prowadzić do uzależnienia fizycznego lub psychicznego i mają negatywny wpływ na zdrowie. Czy yerba mate spełnia te kryteria? Pora na małe śledztwo:

• Czy yerba mate jest substancją psychoaktywną? NIE. To po prostu napar z liści i gałązek ostrokrzewu paragwajskiego. Ale rzeczywiście, yerba zawiera taką substancję – jest nią kofeina. Jej stężenie jest podobne do ilości, jaka znajduje się w kawie, a kawa z kolei uważana jest za jedną z najpopularniejszych i legalnych używek na świecie.
• Czy yerba mate ma wpływ na centralny układ nerwowy? TAK, a dzieje się to za sprawą wspomnianej kofeiny. Kofeina wpływa na nasz mózg – działa pobudzająco, zwiększa czujność i poprawia koncentrację. Ale hej, to samo robi kawa, a jakoś nikt nie pyta: „czy kawa to narkotyk?”.
• Czy yerba mate wprowadza zmiany w percepcji i świadomości? NIE. Pobudzenie organizmu i lepsza koncentracja faktycznie mogą sprawić, że czujemy się, jakbyśmy byli na lekkim „haju”. Wyostrzają się zmysły, rozjaśnia się umysł, możemy pracować lepiej i efektywniej. Oprócz kofeiny, w yerbie znajduje się teobromina i teofilina, które sprawiają, że czujemy się też rozluźnieni i poprawia się nasz humor. Yerba mate nie wywołuje jednak tak silnych zmian w świadomości ani halucynacji, jak to często dzieje się po zażyciu narkotyków.
• Czy yerba silnie uzależnia? NIE. Ten temat rozwiniemy szerzej w kolejnym akapicie, ale zaznaczmy już teraz: yerba mate nie prowadzi do uzależnienia w sensie medycznym. Rytuał picia yerba mate może stać się codziennym elementem życia, ale nie wywołuje silnych zmian w percepcji ani nastroju, które są charakterystyczne dla narkotyków.
• Czy yerba mate ma negatywny wpływ na zdrowie? NIE. Wręcz przeciwnie! Yerba mate, spożywana z umiarem, ma wiele prozdrowotnych korzyści. Zawiera przeciwutleniacze, witaminy i minerały. Trudno to porównać do narkotyków, które niszczą organizm!

Tak więc na pytanie, „czy yerba to narkotyk?” odpowiedź brzmi: zdecydowanie nie! To raczej przyjaciel naszego organizmu, a nie niebezpieczna dla zdrowia używka.

Yerba mate a działanie psychoaktywne. Co dzieje się w mózgu po pierwszym łyku?

No dobrze, z całą pewnością możemy stwierdzić, że yerba mate to nie narkotyk, ale jednak na swój sposób oddziałuje na nasz organizm. Co tak właściwie dzieje się w mózgu, gdy delektujemy się tym pysznym, zielonym napojem? Najwięcej zamieszania robi kofeina, która jest głównym składnikiem psychoaktywnym w yerba mate. Kofeina blokuje receptory adenozyny, czyli naturalnego „usypiacza”, który gromadzi się w organizmie w ciągu dnia. Dzięki temu czujemy się bardziej pobudzeni i skoncentrowani. Yerba mate zawiera podobną ilość kofeiny co kawa, ale uwalnia ją do organizmu stopniowo. Kawa często powoduje nagły przypływ energii, który szybko opada, prowadząc do uczucia zmęczenia i osłabienia. Yerba mate działa inaczej. Dzięki powolnemu uwalnianiu kofeiny, pobudzenie jest bardziej zrównoważone i trwa dłużej. Łagodniejszy i dłuższy efekt pobudzenia niż w przypadku kawy oraz poprawa nastroju to zasługa obecności także innych substancji aktywnych w yerba mate, takich jak teobromina i teofilina. Synergia między tymi trzema składnikami sprawia, że yerba mate jest idealnym wyborem dla osób, które potrzebują długotrwałego pobudzenia bez nagłych spadków energii.

Czy yerba mate uzależnia? Cała prawda o naparze Indian Guarani

Wreszcie przechodzimy do sedna dzisiejszego tekstu i spróbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie nurtujące wiele osób: „czy yerba mate uzależnia?” To temat, który budzi tyle emocji, co finał Mistrzostw Świata w piłce nożnej. Ale spokojnie, nie będziemy tu kopać się po kostkach. Zamiast tego, zagłębimy się w temat z gracją baletnicy i precyzją chirurga!

Rzeczywiście, są tacy, którzy nie wyobrażają sobie dnia bez mate. Porcja naparu na poranne rozbudzenie, kolejna zalewka podczas przerwy w pracy, a potem jeszcze popołudniowy relaks z matero w dłoni – i tak dosłownie każdego dnia. Patrząc na to z boku, faktycznie można by było pomyśleć, że taka osoba jest uzależniona od yerby. Ale przecież to samo można by powiedzieć o kimś, kto codziennie je na śniadanie tę samą owsiankę, czy oddaje się cowieczornemu rytuałowi grania w ulubioną grę video. Takie powtarzalne czynności raczej zaliczają się do przyjemnych nawyków, a nie do prawdziwego uzależnienia. Nawyk to powtarzalne zachowanie, które możemy kontrolować. Uzależnienie natomiast charakteryzuje się przymusem, utratą kontroli i negatywnymi konsekwencjami. Wyobraźcie sobie, że yerba mate jest jak ulubiony serial. Lubicie go oglądać, czekacie na nowe odcinki, ale jeśli musicie wyjechać na wakacje bez dostępu do Netflixa, świat się nie zawali. Podobnie jest z yerba mate – możecie ją uwielbiać, ale jeśli akurat się skończy albo z jakiegoś powodu nie będziecie mogli wypić jej tak jak zawsze, zupełnie nic się nie stanie.

Na koniec zaznaczmy, że – podobnie jak ze wszystkim, co spożywamy i dostarczamy naszym organizmom – kluczowy jest umiar i równowaga. Spożywanie yerba mate w umiarkowanych ilościach, podobnie jak innych napojów zawierających kofeinę, jest bezpieczne i może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Jeśli zauważycie, że pijecie za dużo yerby, a nadmiar kofeiny źle wpływa na wasze samopoczucie, warto zastanowić się nad ograniczeniem jej spożycia. Pamiętajcie, że zdrowe nawyki to te, które nie dominują nad naszym życiem, ale je wzbogacają! Cieszcie się yerba mate, doceniajcie jej smak i właściwości, ale nie zapominajcie, że życie ma wiele innych wspaniałych smaków do odkrycia. A jeśli ktoś znowu zapyta Was „czy yerba mate to narkotyk”, możecie z uśmiechem odpowiedzieć: „Tak, i uzależnia... od uśmiechu na twarzy!".

Źródła informacji:

1. Wikipedia: Mate.
2. C.I. Heck, E.G. De Mejia, Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007.
3. A. Gawron-Gzella, J. Chanaj-Kaczmarek, J. Cielecka-Piontek, Yerba Mate – A Long but Current History, Nutrients, 2021.