Yerba mate vs. herbata. Pojedynek gigantów!

Herbata – jeden z najpopularniejszych napojów na świecie. Yerba mate – znana trochę mniej, ale zyskuje coraz większe grono miłośników. Choć te dwa napoje często są ze sobą porównywane, różnią się do siebie pod wieloma względami – od pochodzenia i historii, po skład chemiczny, smak i sposób parzenia. Zanurzmy się w świat naturalnych naparów i odkryjmy wszystkie różnice i podobieństwa między yerba mate i herbatą!

Spis treści:

1. Yerba mate to nie to samo, co herbata!
2. Podróż w czasie. Pochodzenie i historia yerba mate i herbaty
3. Właściwości yerba mate i herbaty. Co kryją w sobie te dwa napoje?
4. Sztuka parzenia. Jak przygotować idealną yerba mate, a jak parzy się herbatę?
5. Yerba mate vs. herbata. Ostateczne porównanie

Yerba mate to nie to samo, co herbata!

Wiele osób wpada w pułapkę myślenia, że yerba mate to po prostu kolejny rodzaj herbaty. Ale uwaga, drodzy miłośnicy naparów! Porównanie yerba mate i herbaty to jak zestawienie jabłek z gruszkami albo… deskorolki z rowerem – niby oba służą do przemieszczania się, ale to zupełnie różne światy! Choć oba napoje są naturalne i pełne zdrowia, to jednak różnią się znacząco. Różnice zaczynają się już na poziomie samej rośliny, z której wytwarzany jest susz, a następnie powstaje napar. Yerba mate powstaje z liści ostrokrzewu paragwajskiego (łac. Ilex paraguariensis), podczas gdy herbata to napar z liści krzewu herbacianego (łac. Camellia sinensis). Każdy z napojów ma swój unikalny smak i właściwości oraz sposób przygotowania – a to dopiero początek różnic między nimi! Spróbujemy przyjrzeć się każdemu z tych aspektów i wyjaśnić wszystkie podobieństwa i różnice. Jedno jest pewne: gdy następny razem ktoś powie Wam, że yerba mate to „taka południowoamerykańska herbatka”, możecie z uśmiechem wyjaśnić, że to tak, jakby nazwać pizzę „włoskim plackiem”. Niby podobne, ale jednak to zupełnie co innego!

Podróż w czasie. Pochodzenie i historia yerba mate i herbaty

Gotowi na małą podróż w czasie? Zapnijcie pasy, bo cofamy się o setki lat, by poznać fascynującą historię yerba mate i herbaty!

Yerba mate – napój bogów z serca amazońskiej dżungli

Historia yerba mate to opowieść pełna magii i tajemnic. Wyobraźcie sobie gęste lasy Ameryki Południowej, gdzie Indianie Guarani odkryli tę niezwykłą roślinę. Według legendy, sam bóg Tupa podarował im yerba mate jako symbol przyjaźni i gościnności. Napój stał się kluczowym elementem rytuałów i codziennego życia Indian. Co ciekawe, ostrokrzew paragwajski rośnie tylko w jednym miejscu na ziemi – na pograniczu Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju. Tradycja picia yerba mate w tych krajach przetrwała wieki i do dziś napar jest nieodłącznym elementem kultury ich mieszkańców. Yerbę pije się w domach, w pracy, w parkach i na ulicach – praktycznie wszędzie, gdzie przychodzi na to ochota. Yerba dla Latynosów jest jak kawa dla Włochów albo herbata dla Brytyjczyków!

Herbata – 5000 lat tradycji w filiżance

A teraz przenieśmy się do starożytnych Chin. Legenda głosi, że historia herbaty zaczęła się od... przypadku! Podobno stało się to, gdy legendarny cesarz Shennong siedział pod drzewem w swoim cesarskim ogrodzie. Do kubka z gorącą wodą, którą miał w zwyczaju spożywać, wpadło kilka liści – zabarwiły wodę na piękną, bursztynową barwę, a z filiżanki zaczął unosić się przyjemny aromat. I tak właśnie narodziła się herbata. Jak to mówią, przypadki chodzą po ludziach, ale ten był wyjątkowo smaczny! Od tego momentu herbata rozpoczęła swoją podróż dookoła świata. Z Chin trafiła do Japonii, gdzie stała się częścią słynnej ceremonii herbacianej. Potem herbata dotarła do Europy, gdzie wywołała prawdziwą rewolucję. Anglicy tak ją pokochali, że zrobili z niej narodowy symbol. Stamtąd herbata rozprzestrzeniła się na cały świat, stając się jednym z najpopularniejszych napojów na naszej planecie. Choć ojczyzną herbaty jest Azja, krzewy herbaciane uprawiane są obecnie także na Bliskim Wschodzie i w Afryce.

Właściwości yerba mate i herbaty. Co kryją w sobie te dwa napoje?

Yerba mate to prawdziwy skarb natury, a jej właściwości są imponujące! Zawiera witaminy A, B (B1, B2, B6), C i E oraz minerały: magnez, potas, żelazo, cynk, fosfor i krzem. Dzięki temu yerba mate doskonale odżywia organizm i wspiera jego prawidłowe funkcjonowanie. Jednym z najważniejszych składników yerba mate jest kofeina, która działa pobudzająco, dodaje energii i poprawia koncentrację. To sprawia, że yerba mate jest świetną alternatywą dla kawy. Ale to nie wszystko! Yerba mate zawiera również polifenole, które mają działanie antyoksydacyjne. Pomagają w walce z wolnymi rodnikami, wspierają układ odpornościowy i spowalniają proces starzenia się komórek. Regularne picie yerba mate może również wspierać odchudzanie, poprawiać trawienie i regulować poziom cholesterolu.

Herbata, podobnie jak yerba mate, ma wiele do zaoferowania, ale jej skład chemiczny różni się od ostrokrzewu paragwajskiego. Również zawiera witaminy: A, B (B1, B2), C, E i K oraz minerały, takie jak wapń, fosfor, żelazo i sód. Podobnie jak yerba mate, herbata jest bogata w antyoksydanty – zawiera m.in. cenne katechiny, które wspierają zdrowie serca i chronią przed chorobami. Zawiera też kofeinę, choć jej zawartość jest niż w yerba mate, to nadal działa pobudzająco, ale w bardziej łagodny sposób. Dodatkowo, oprócz kofeiny, herbata zawiera teaninę, która wykazuje delikatnie działanie uspokajające. Dzięki temu herbata jest idealnym napojem na każdą porę dnia, nie powodując nadmiernego pobudzenia, za to wprowadzając w przyjemny stan relaksu i odprężenia. Warto zaznaczyć, że właściwości herbaty i dokładna zawartość składników odżywczych różni się w zależności od rodzaju herbaty – a tych jest wiele. Każda z herbat ma swoje unikalne korzyści zdrowotne.

Sztuka parzenia. Jak przygotować idealną yerba mate, a jak parzy się herbatę?

Po małej lekcji historii i chemii, pora na tajemną sztukę alchemii! Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że różnice między yerba mate i herbatą pod względem przygotowania naparu są niewielkie. Ot, zwykłe wsypanie suszonych liści do kubka, zalanie wrzątkiem i gotowe. Otóż nie. Proces ten, w przypadku obu napojów, wymaga nieco więcej wysiłku – pod warunkiem, że zależy nam na zachowaniu tradycji i chcemy zagłębić się w tajemną sztukę parzenia i picia każdego z napojów.

Przygotowanie yerba mate to prawdziwy rytuał, który ma swoje korzenie w tradycjach Indian Guarani. Aby cieszyć się pełnią smaku i właściwości naparu z ostrokrzewu, potrzebnych jest kilka niezbędnych akcesoriów: matero (specjalne naczynko), bombilla (metalowa rurka filtrująca) i oczywiście susz yerba mate. Zaczynamy od wsypania suszu do matero. Tradycyjnie sypie się go dużo, wypełniając około 2/3 naczynka, ale na początek można zacząć od mniejszych ilości – wystarczą 2-3 łyżeczki, aby zapoznać się ze smakiem i działaniem yerba mate. Po wsypaniu suszu przechylamy lekko matero tak, aby liście przesunęły się na jedną stronę, tworząc „kopczyk”. Wkładamy bombillę i zalewamy susz gorącą wodą – i tu bardzo ważnie: nie może być to wrzątek! Optymalna temperatura wody do parzenia yerba mate to około 70-80°C. Cieplejsza woda parzy liście i niszczy ich właściwości, a w zbyt chłodnej wodzie smak yerba mate i kofeina uwalniają się zbyt wolno. Po kilku minutach napar jest gotowy do picia. Jedną porcję yerba mate można zalać od kilku do nawet kilkunastu razy, bez utraty smaku i właściwości! Ponadto, yerba mate można również przygotować na inne sposoby, na przykład jako tereré – zalewając susz zimną wodą lub sokiem, co jest idealne na upalne dni. Można też eksperymentować, dodając do suszu owoce czy zioła, a nawet zastępując wodę mlekiem.

W przypadku herbaty sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, bo ile rodzajów herbaty i kultur, w których odgrywa ważną rolę, tyle metod parzenia. Choć pozornie wydawałoby się, że przygotowanie herbaty jest proste – znacznie prostsze niż yerba mate. W końcu wystarczy filiżanka, liście herbaty i gorąca woda. Trzeba jednak pamiętać o tym, że w zależności od rodzaju herbaty, temperatura wody i czas parzenia mogą się różnić. Na przykład, zieloną herbatę najlepiej parzyć w wodzie o temperaturze 70-80°C przez 2-3 minuty. Podobnie jest z herbatą białą – delikatną jak pierwszy śnieg. Optymalna temperatura wody to 60-75°C, a czas parzenia wynosi maksymalnie 1-3 minuty. Czarna herbata z kolei wymaga wrzątku i parzenia przez nieco dłuższy czas, około 3-5 minut. To dużo informacji do zapamiętania! Do tego wszystkiego dochodzą różne metody i tradycje parzenia herbaty.

Jedną z najsłynniejszych jest brytyjska tradycja five o’clock tea – nieodłączna część tożsamości mieszkańców Wielkiej Brytanii. To popołudniowe spotkanie towarzyskie przy herbacie i smacznych przekąskach, aby wypełnić czas (i pusty żołądek) między śniadaniem a obiadokolacją. Tradycję picia popołudniowej herbatki – Earl Grey, English Breakfast lub Darjeeling, pitej obowiązkowo z dodatkiem mleka, w towarzystwie ciasteczek i mini-kanapeczek – zapoczątkowała w XVIII wieku księżna Bedford, Anna Maria Russell, a zwyczaj ten szybko rozpowszechnił się w kręgach arystokracji. Nieodłącznymi elementami były więc eleganckie salony, delikatna porcelana, srebrne łyżeczki i trójpiętrowe patery pełne smakołyków.

Inną, niezwykle ciekawą tradycją, w jakiej herbata odgrywa główną rolę jest japońska ceremonia cha-no-yu, na którą składa się szereg uważnie określonych zasad. To nie zwykłe picie herbaty, ale duchowe i estetyczne doświadczenie – medytacja, lekcja etykiety i degustacja w jednym. To rytuał, ceremonia i przedstawienie! Ceremonia herbaciana narodziła się w Japonii w XII wieku, kiedy mnisi zen zaczęli pić matchę (sproszkowaną zieloną herbatę) dla zachowania czujności podczas długich medytacji. Z czasem rytuał ten rozwinął się w skomplikowaną sztukę, którą praktykowali samuraje i arystokraci. Istotny jest niemal każdy element ceremonii – miejsce, gdzie się odbywa, wystrój, gesty i zachowanie gości, tematy rozmów, jak i oczywiście sam sposób serwowania herbaty.

Yerba mate vs. herbata. Ostateczne porównanie

Yerba mate i herbata to dwa napoje, które różnią się pod wieloma względami, ale mają też wiele podobieństw. Choć powstają na bazie dwóch różnych roślin, sposoby produkcji yerba mate i herbaty mają wspólne elementy. Oba napoje przygotowuje się poprzez zaparzenie wysuszonych liści, a sama czynność parzenia przypomina pewien rytuał. Zarówno herbata jak i yerba mate zawierają witaminy, minerały, antyoksydanty i inne dobroczynne składniki. Obydwa napoje zawierają też kofeinę, choć pod tym względem, yerba mate wykazuje znacznie mocniejsze działanie pobudzające niż herbata, co czyni ją idealnym wyborem dla osób potrzebujących dodatkowej dawki energii. Pod względem smaku, yerba mate jest znacznie bardziej wyrazista. Ma mocno ziołowy smak, nieco gorzki i cierpki. W zależności od metody produkcji, mogą być wyczuwalne wędzone i dymne nuty. To smak, do którego trzeba się przyzwyczaić, ale dla wielu osób jest to część uroku tego napoju. Herbata natomiast oferuje szeroką gamę smaków, od delikatnych, ziołowo-kwiatowych po intensywniejsze i ziemiste. Najłagodniejsza, najbardziej delikatna w smaku jest biała herbata. Zielona herbata jest subtelna i bardziej trawiasta, z kolei czarna herbata jest mocna i intensywna. Smak to najbardziej subiektywna część porównania herbaty i yerba mate – każdy napój ma swoich fanów!

Biorąc pod uwagę wszystkie podobieństwa i różnice, a także wady i zalety herbaty i yerba mate, pojawia się zasadnicze pytanie: co jest lepsze? Yerba mate czy herbata? Wszystko zależy od waszych preferencji!

• Jeśli jesteście fanami mocnego pobudzenia i nie boicie się intensywnych smaków, yerba mate może być waszym nowym najlepszym przyjacielem.
• Jeśli wolicie większą różnorodność i delikatniejsze aromaty, herbata będzie idealnym wyborem.
• A może postawicie na szalone połączenia, jak na przykład yerba mate z zieloną herbatą? Tak, takie mieszanki też istnieją! Świetnym przykładem są te dwie yerby: Rio Parana Silueta i Verde Mate Green Silueta, w których składzie znalazła się zielona herbata gunpowder. Inne, ciekawe połączenie, to yerbata Mary Rose Yunnan Sapphire, w której składzie znajdziecie m.in. brazylijską yerba mate i czarną herbatę yunnan.

Pamiętajcie, że w świecie naturalnych naparów nie ma złych wyborów. Czy wybierzecie yerba mate, czy też herbatę – zawsze zyskacie coś wyjątkowego. A może zaskoczycie swoje kubki smakowe mieszanką obu? Świat herbaty i yerba mate czeka na odkrycie! Na zdrowie!

Źródła informacji:

1. Wikipedia: Mate, Tea.
2. C.I. Heck, E.G. De Mejia, Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007.
3. A. Gawron-Gzella, J. Chanaj-Kaczmarek, J. Cielecka-Piontek, Yerba Mate – A Long but Current History, Nutrients, 2021.
4. S.I. Trevisanato, Y.I. Kim, Tea and Health, Nutrition Reviews, 2000.